Gemeentewapen en -vlag

De gemeente heeft een gemeentewapen en een gemeentevlag. Op deze pagina wordt de herkomst van beide uitgelegd.

 Het wapen / logo van de gemeente Weert is als merk geregistreerd. Zonder schriftelijke toestemming van de gemeente is het niet toegestaan het wapen en / of logo van de gemeente Weert te voeren. 

Gemeentewapen

Wapens zijn van oorsprong middeleeuws. Om zich herkenbaar te maken en ter onderscheiding brachten geharnaste ridders een gekleurd teken aan op het wapenschild. Na verloop van tijd duidde het schild een bepaalde familie aan. Ook boeren, burgers, steden en geestelijken gingen over tot het voeren van een wapen. Voor de mensen die niet konden lezen was het wapen een teken van herkenning. Het wapen had niet alleen een representatieve functie maar gaf ook aan hoe ver de macht van de vorst, stad of klooster reikte. Gelet hierop is het niet verwonderlijk dat de Franse Revolutie alle heraldiek afschafte.
 
Bij koninklijk besluit van 16 november 1977 is het gemeentewapen van de gemeente Weert goedgekeurd. De beschrijving daarvan luidt in officiële termen:
 
“In zilver een keper van azuur; een schildhoofd van goud, beladen met drie hoorns van keel (rood), beslagen van zilver. Het schild gedekt met een gouden kroon van drie bladeren en twee parels”. 
 
Achter deze formele tekst schuilt toch een geschiedenis, waarvan het nuttig is kennis te nemen om dit wapen goed te begrijpen.
 
Bij koninklijk besluit in 1918 werd aan de gemeente Weert een wapen toegekend, waarvan de beschrijving luidde:
 
“In zilver met een keper van azuur, het schild gedekt met een gouden kroon van drie bladeren en twee parelpunten”.

Dit wapen was ontleend aan een zestiende eeuwse schepenzegel van de stad.
De keper, de omgekeerde V, is een weefselpatroon. Ze houdt vermoedelijk verband met het vroegere bloeiende lakenambacht, dat lakens naar West-Europa uitvoerde.
Voor de zestiende eeuw was een schepenzegel in gebruik, waarin de drie hoorntjes waren verwerkt van het wapen van de graven van Horne. Deze graven waren tevens heren van Weert.
Het wapenschild kan gedekt worden door een schildkroon. De kroon van Weert, drie bladeren en twee parelbanken, staat symbool voor een graaf: de graaf van Horne.
 
Vóór 1918 was ook een gemeentewapen in gebruik waarin naast de keper, ook de drie hoorns voorkwamen, die de band met de vroegere landsheer weergaven. Het was historisch juister geweest wanneer in 1918 bij het vaststellen van het wapen zowel de keper, symbool van de stad, als de drie hoorns, de band met de landsheer, waren opgenomen.

Immers: de graven Van Horne vestigden zich vanaf het midden van de dertiende eeuw (ca. 1250) in Weert. Eerst op de Aldenborgh en later, vanaf het midden van de vijftiende eeuw (ca. 1450) op de Nijenborgh.

De dynastie van de Van Hornes zijn van essentiële invloed geweest voor de stadswording van Weert. Zo brachten zij in het begin van de veertiende eeuw water naar de zich ontwikkelende stad. Dit maakte het mogelijk dat Weert zich ontwikkelde tot vestingstad, met stadsgrachten en –poorten. Ook op economisch, religieus en politiek gebied waren de graven Van Horne van grote betekenis voor Weert. De laatste graaf in deze dynastie was Philips. Deze was een neef van Willem van Oranje, en werd in 1568, samen met zijn compagnon Lamoraal Van Egmont, op de Grote Markt te Brussel onthoofd. Dit vormde (mede) de aanleiding tot het ontstaan van de Tachtig Jarige Oorlog (1568-1648)”. Welke uiteindelijk resulteerde in het ontstaan van het huidige Nederland.

Bij het opnieuw vaststellen van het gemeentewapen in 1977 maakte de Hoge Raad van Adel bezwaar tegen het doorsnijden van het wapen in twee gelijke delen. Nader overleg met de gemeente Weert leidde ertoe de drie hoorns in het nieuwe wapen op te nemen in een schildhoofd.
 

Logo van de gemeente Weert waarin het wapen van Weert is verwerkt.

Gemeentevlag

Reeds in de vroegste tijden waren bepaalde tekens in gebruik die werden opgericht of meegedragen om de verbondenheid en saamhorigheid te demonstreren. Egyptenaren en Joden gebruikte reeds zulke vlaggen. De oudste nationale vlag is die van Denemarken, 1219, de oudste bekende gegevens over een natievlag hebben betrekking op de Friese vlag, 960.
 
Op 1 september 1980, de dag van de officiële opening van het nieuwe stadhuis heeft de toenmalige minister Hans Wiegel van Binnenlandse Zaken, voor het eerst het nieuwe vlaggedoek van de gemeente Weert gehesen.
 
Voor de Tweede Wereldoorlog voerde Weert een eigen gemeentevlag. Deze had twee horizontale banen: blauw en wit. Tot aan 1962 was deze vlag nooit officieel vastgesteld. In dat jaar gebeurde dat wel. De Hoge Raad van Adel bracht een wijziging aan: de banen blauw en wit werden omgekeerd.
Gelukkig was Weert niet met dit ontwerp. De gemeente Roermond voerde dezelfde vlag. Sinds de verandering in het gemeentewapen in 1977 werd overwogen de gemeentevlag hierbij aan te passen door de hoorntjes als embleem in de vlag op te nemen. Dan zou Weert een eigen vlag hebben die duidelijk verschilde van de andere gemeenten.
 
Het ontwerp is van J.F. van Heyningen uit Utrecht, taal- en letterkundige, banisticus en heraldicus:
 
de kleuren wit en blauw uit het gemeentewapen komen terug in de horizontale banen van de vlag. Om esthetische redenen werden deze banen veranderd in wit-blauw-wit;
overeenkomstig de plaats van de hoorns in het wapen, in het schildhoofd werden in de vlag de hoorns aangebracht in de hijs (zijkant naast de vlaggenmast).
de hoorns behielden de originele kleur. Figuren op een vlag zijn kostbaar naarmate ze ingewikkelder worden en ook vanuit het oogpunt van herkenbaarheid van een afstand zijn de hoorns eenvoudig weergegeven. Daarom bleven de zilveren banden, die de hoorns in het gemeentewapen hebben achterwege;
de hijs werd geel.

Gemeentevlag van Weert
 
De redenen, die in 1977 er toe hadden geleid de hoorns van het geslacht Horne in het gemeentewapen op te nemen, liet men ook gelden voor het opnemen in het rechthoekig doek. Leden van het huis Horne waren door de uitoefening van hun rechten op Weert vanaf de 13de eeuw tot 1568 betrokken bij het bestuur van Weert.
Ook in het wapen van de provincie Limburg (in het derde kwadrant) zijn de drie hoorns van de Van Horne-dynastie opgenomen. Hiermee wordt ook het provinciale belang van de Van Horne’s nog eens benadrukt.