Inwoners- en overheidsparticipatie

Als gemeente willen we participatie vooral inzetten om te zorgen dat goede ideeën van betrokken inwoners verder komen, om samen betere en meer gedragen plannen te maken en plannen en beleid beter en effectiever uit te kunnen voeren. Daarbij zoeken we ook meer aansluiting bij initiatieven die leven in de gemeenschap, met een open houding en communicatie. We willen een meer toegankelijke en beter samenwerkende gemeente worden, want: samen komen we verder! We peilen graag de behoeften bij de Weertenaar, roepen op om met goede ideeën te komen en laten ons graag adviseren door inwoners, organisaties en ondernemers. We gaan graag samen om tafel om na te denken over een plan en op kleinschalig niveau willen we inwoners meer zeggenschap geven. 

In het Beleidskader participatie 2023-2026 worden deze redenen voor participatie benoemd en nader uitgewerkt in vier specifieke doelen. 

In Weert zien we participatie als een instrument om een viertal doelen te bereiken. We zetten participatie in om:

• Het initiatief en de energie uit de Weerter samenleving versterken
  Wij willen als gemeente beter aansluiten op het Weerter netwerk van inwoners, ondernemers en verenigingen. Oplossingen liggen vaak niet (enkel) bij de gemeente, maar in de samenleving zelf. Inwoners zien vaak eerder of andere kansen, zijn vaak creatiever, sneller of beter in staat om een initiatief succesvol te maken. De gedeelde verantwoordelijkheid om aan Weert te werken vraagt van de gemeente een faciliterende rol en open houding om – binnen de gemeentelijke kaders - eigenaarschap te stimuleren, waarbij initiatiefnemers zelf de regie behouden.

• De kwaliteit van het beleid en uitvoering verbeteren 

  Als gemeente zetten we ons gedreven in voor de Weerter samenleving, maar hebben we niet als enige kennis en kunde om beleid en uitvoering te verbeteren. Inwoners kennen bepaalde problematieken vaak beter dan wie dan ook, waardoor ze beter aansluitende perspectieven en oplossingen kunnen aandragen. Inwoners zijn ook vakmensen, in het dagelijkse leven vrijwilliger, hovenier, jurist of mantelzorger. Hun kennis, ervaring en creativiteit versterken ons.

• Het draagvlak voor het beleid en uitvoering vergroten
  Beleidskeuzes en uitvoering hebben impact op het leven en de leefomgeving van onze inwoners. De gemeente staat ten dienste staat aan haar inwoners en beleid moet daarom aansluiten op de behoefte van de samenleving. Dat betekent dat inwoners geïnformeerd zijn, kunnen meedenken en -praten, gehoord worden en zich herkennen in de totstandkoming van beleid of een project. Door tijdig in overleg te gaan, worden inwoners beter betrokken en kan er meer rekening worden gehouden met hun behoeften. Hierdoor krijgen betrokkenen meer inzicht in de kwestie, belangen en tegenstellingen, wat kan leiden tot vergroting van begrip. Begrip voor elkaar en voor het uiteindelijke resultaat, wat de kans op gedragen uitkomsten vergroot.

• Een meer toegankelijke en beter samenwerkende gemeente worden 
  In de gemeente Weert moet het goed wonen, werken en leven zijn. Bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, inwoners en de gemeente dragen met hun inspanningen hieraan bij. Soms zijn we zelf aan zet, soms volgen we. Als gemeente vragen we niet alleen maar inzet aan inwoners, maar zijn we zelf ook verantwoordelijk voor en aanspreekbaar op ons eigen aandeel. We willen benaderbaar en aanspreekbaar zijn, bewust van wat er speelt en wat de behoefte is. We werken eraan dit steeds beter te doen, ontwikkelen een samenwerkende houding en eerlijke transparante communicatie. Participatie zien we als een middel om mede invulling te geven aan die gewenste houding.

Door de gemeenteraad en het college van B&W zijn verschillende documenten vastgesteld waarin we omschrijven hoe we tegen participatie aankijken, wat inwoners en de gemeente hierin van elkaar mogen verwachten en welke regels of voorwaarden hieraan verbonden zijn:

• Beleidskader participatie 2023-2026
• Participatieverordening (incl. uitdaagrecht) 
• Participatiekader binnen omgevingswet gemeente Weert

Hieronder lichten we ze kort toe.

Beleidskader participatie 2023-2026 

In het Beleidskader participatie 2023-2026 staan drie uitgangspunten voor goede participatie:

• We bepalen altijd de participatieve ruimte aan de voorkant en communiceren het niveau.
• We maken goed georganiseerde participatietrajecten (verwachtingenmanagement, kaders en rollen helder aan de voorkant, passende houding & taal, actieve communicatie, inclusieve trajecten, evalueren).
• We doen aan monitoring.

Participatieve ruimte & communiceren van het niveau

Bij het bepalen van de participatieve ruimte gaat het erom dat 'samen doen' niet 'altijd samen doen' betekent. Soms is er simpelweg geen ruimte voor participatie, bijvoorbeeld wanneer er nauwelijks belanghebbenden zijn of er geen (ontwerp)ruimte is voor aanpassing of verbetering van een project, zoals bij een technische uitwerking van de reconstructie van een kruispunt. Daarom is het belangrijk om aan de voorkant stil te staan en te bepalen of er participatieruimte is. Als de ruimte er niet is, motiveren we de keuze en communiceren er transparant over. Als de ruimte er wel is, bepalen we wat de ruimte is en communiceren hierover naar alle betrokkenen.

Niveaus

De betrokkenheid van inwoners bij de gemeente en van de gemeente bij initiatieven van inwoners, kan plaatsvinden op verschillende niveaus. Deze zie je terug in onderstaande afbeelding. Hoe meer stroomopwaarts, hoe actiever partijen samen optrekken en hoe meer invloed er naar elkaar is. Aan de linkerkant is de rol van de omgeving weergegeven en aan de rechterkant de bestuursstijl van de gemeente die hierop aansluit. De stenen in het midden laten de relatie zien tussen de gemeente en de omgeving.

Met informeren bedoelen we dat de gemeente informatie geeft over plannen of beleid. Dat vraagt om een luisterende rol van inwoners.
Raadplegen betekent dat belanghebbenden hun mening of kennis kunnen delen rondom een bepaald onderwerp, waarmee de gemeente rekening houdt. Als het over advies vragen gaat, dragen participanten ideeën of oplossingen aan, ze denken mee over een vraagstuk. De gemeente neemt deze ideeën mee.
Met co-creëren bedoelen we dat deelnemers intensief met de gemeente samenwerken aan plannen of beleid, ze werken mee. Het resultaat van dit niveau van participatie weegt zwaar in de besluitvorming.
Bij (mee-)beslissen ligt de besluitvorming over beleid en uitvoering (mede) in handen van inwoners. Waarbij de gemeente de kaders stelt, faciliteert en samenwerkt.
De niveaus informeren, raadplegen, adviseren en coproduceren passen goed bij gemeente Weert. Voor het niveau meebeslissen is beperkt ruimte, omdat we vinden dat beslissingen uiteindelijk door het bestuur van onze gemeente moeten worden genomen. De gemeenteraad en het college zijn hierbij de hoeders van het algemeen belang. Op kleinschalig niveau, zoals het verdelen van een wijksubsidie of de inrichting van een straat, is er bereidheid om inwoners meer zeggenschap te geven.

Goed georganiseerde participatietrajecten Om eenduidigheid en structuur te waarborgen worden in alle participatietrajecten van de gemeente dezelfde fases doorlopen. Dit doen we via het participatiestappenplan. Afhankelijk van het initiatief en de doelstelling vindt bij de invulling steeds maatwerk plaats. Onder goed georganiseerd verstaan we een aantal kenmerken:

• Het managen van verwachtingen door duidelijkheid over het onderwerp, de participatieruimte en het niveau, verwerking van de inbreng, tijdspad en rolverdeling;
• Heldere kaderstelling en rol van raad en college aan de voorkant. Vooral bij grotere projecten kan de raad specifieke kaders meegeven waarmee rekening moet worden gehouden;
• Passende houding en taal met het bewustzijn dat hierdoor bepaalde verwachtingen worden gewekt;
• Actieve communicatie, want terugkoppeling aan degenen die betrokken zijn en/of actief meedenken of meewerken is altijd belangrijk zodat men aangehaakt en betrokken blijft;
• Inclusiviteit, zodat participatietrajecten toegankelijk zijn voor iedereen die wil deelnemen. Daarom gebruiken we variatie in onze aanpak en vormen van participatie en experimenteren we met vormen en methoden, om aan te sluiten op de behoeften van mensen die willen participeren;
• Evalueren, want we leren door te doen. Terugkijken, intern en met participanten, helpt daarbij.

Monitoring

De papieren ambitie moet ook landen in de Weerter samenleving. We willen van onze inwoners weten of we op de goede weg zijn. Daarom monitoren we tweejaarlijks, zodat we zo nodig kunnen bijsturen. We gaan dit doen dit middels een representatieve gemeentebrede enquête, die in 2025 voor het eerst gaat worden verspreid. Zo worden we steeds beter in participatie en krijgt het een logische en solide plek binnen het dagelijkse werk van de gemeente voor en met de gemeenschap.

Je kunt het hele beleidskader lezen: Beleidskader participatie 2023-2026

Participatieverordening

De Participatieverordening 2023 van de gemeente Weert regelt de betrokkenheid van inwoners, maatschappelijke organisaties, bedrijven en andere belanghebbenden bij de ontwikkeling van gemeentelijke initiatieven en beleid. De verordening geeft helderheid over de rol van de burgemeester, het college van B&W en de gemeenteraad in deze processen. Daarnaast is de verordening van toepassing op de manier waarop de gemeente reageert op en ondersteuning biedt aan initiatieven van inwoners, maatschappelijke organisaties, bedrijven en andere belanghebbenden. In de verordening vind je de formele spelregels bij participatie, een beschrijving van het verloop van processen en de onderlinge rolverdeling daarin. De verordening is aanvullend aan het Beleidskader Participatie.

Uitdaagrecht

In de participatieverordening wordt ook aandacht besteed aan het uitdaagrecht, oftewel 'Right to challenge'. Dit gaat erover dat de gemeente haar inwoners, maatschappelijke organisaties en andere belanghebbenden de mogelijkheid biedt om een voorstel te doen om de uitvoering van gemeentelijke taken over te nemen. Zo'n voorstel moet bij het college van B&W worden ingediend. Het college kan de aanvraag toewijzen of afwijzen. Bij toewijzing maken de aanvrager(s) en gemeente afspraken over o.a. samenwerking, taken, kwaliteit, budget, resultaten en evaluatie. Ze gaan hiertoe samen een overeenkomst aan.

Je kunt de hele participatieverordening lezen: Participatieverordening 2023 

Participatiekader binnen Omgevingswet gemeente Weert

Waar het Beleidskader Participatie 2023-2026 de participatievisie van de gemeente Weert beschrijft en richting geeft aan het handelen van de gemeenteraad, het college van B&W en de gemeentelijke organisatie, richt het Participatiekader binnen omgevingswet gemeente Weert zich op participatie omtrent initiatieven in het ruimtelijk domein. Het kader gaat over de verplichtingen van de gemeente qua participatie binnen de omgevingswet, hoe externe initiatiefnemers om moeten gaan met participatie, wanneer participatie verplicht is en hoe het resultaat van de participatie wordt gewogen.

Handreiking participatie externe initiatiefnemers en Quickscan participatie

Het Participatiekader binnen Omgevingswet gemeente Weert verwijst naar de 'Handreiking participatie externe initiatiefnemers' en de 'Quickscan participatie'. Dit zijn handige hulpmiddelen die je kunt gebruiken als je participatie organiseert bij een eigen initiatief. Een aanpak die gemeente Weert aanraadt, ook al is het niet altijd verplicht. Het heeft altijd meerwaarde om de omgeving te betrekken bij een plan of project. De handreiking helpt je dit in kaart te brengen en de quickscan helpt je bij het bepalen van het participatieniveau. Bij een vergunningsaanvraag binnen de omgevingswet willen we graag dat je de uitkomst van de quickscan toevoegt. 

Als je in Weert woont, word je op verschillende momenten en manieren gevraagd om mee te denken. Bijvoorbeeld in een van de lopende projecten, via het burgerpanel TipWeert, via polls op Hopplr of in de toekomst via de tweejaarlijkse inwonersenquête, die in 2025 voor het eerst wordt verspreid.

Heb je zelf een initiatief voor je buurt of voor de hele stad? Binnenkort komt hier een doorverwijzing naar een pagina waarop je alles leest over ons lokale leefbaarheidsfonds (momenteel nog in ontwikkeling), welke stappen je kunt nemen,  hoe de gemeente met je kan samenwerken en op welke subsidies je al dan niet aanspraak kunt maken. Tot die tijd kun je het best contact opnemen met onze leefbaarheidsregisseurs:

• Weert-Zuid (Keent / Moesel): Marjolein Wassenberg, tel. 06 39 55 47 84
• Weert-Zuid (Graswinkel, Rond de Kazerne) en Weert-Midden (Fatima, Binnenstad, Biest, Groenewoud, Leuken): Dwayne Heuvelmans, tel. 06 39 55 47 81
• Weert-Noord (Boshoven, Laarveld-Hushoven, Molenakker) en kerkdorpen: Elger van Delft, tel. 0495 575 5316

Ja! We laten kinderen en jongeren graag meedenken over onderwerpen die ook hen aangaan, Door kinderen en jongeren vanaf jonge leeftijd te betrekken bij gemeentelijke projecten, investeren we in de toekomst van onze gemeente. Om docenten, ambtenaren en anderen die samen met kinderen en/of jongeren vraagstukken willen aanpakken te helpen, hebben we het boekje 'Kind- en jeugdparticipatie gemeente Weert' (pdf-bestand, of bekijk deze tekstversie) ontwikkeld. Je vindt hierin kant en klare laagdrempelige en flexibele werkvormen, die naadloos aansluiten bij verschillende onderwijsdoelen. Kinderen en jongeren met een goed plan kunnen altijd bij de gemeente aankloppen! Binnenkort verschijnt hier de pagina met alle informatie hierover.

Voor meer informatie, zie: het boekje Kind- en jeugdparticipatie Weert (pdf-bestand, of bekijk deze tekstversie).

Vaak kun je meedoen bij plannen die in jouw buurt worden ontwikkeld. Wanneer de gemeente initiatiefnemer is van een bouwplan, wordt je sowieso geïnformeerd en/of betrokken, volgens ons eigen participatiekader. Als iemand anders de initiatiefnemer is, bijvoorbeeld een projectontwikkelaar of ondernemende buurtbewoner, is hij niet verplicht om het beleid van de gemeente te volgen. Wel wordt hij door de wet en door de gemeente aangemoedigd om de omgeving te betrekken. Dat kan hij bijvoorbeeld doen door met jou in gesprek te gaan, een brief te sturen, jouw mening te vragen via een enquête, of een informatieavond te organiseren. Participatie bij bouwplannen is niet altijd verplicht, maar gemeente Weert moedigt het zeer aan. We willen je graag stimuleren om na te denken over het betrekken van omwonenden en andere belanghebbenden. Meer hierover lees je onder het kopje 'Hoe zit het met de omgevingswet en participatie?'

De gemeente geeft de initiatiefnemer informatie en tips over het betrekken van de omgeving en controleert achteraf of het goed is gegaan. Meer hierover lees je onder het kopje 'Ik ben initiatiefnemer van een plan, hoe organiseer ik participatie?'

Van de initiatiefnemer (plannenmaker) wordt verwacht dat hij mensen die daarbij een belang hebben, betrekt bij het uitwerken van de plannen. De gemeente geeft de initiatiefnemer informatie en tips over het betrekken van de omgeving. Die vind je hier:

• Handreiking participatie externe initiatiefnemers
• Quickscan participatie

Participatie is een van de onderwerpen waarover in de omgevingswet regelgeving is vastgelegd. Het betekent in dezen: meningen inwonnen over het voorgenomen initiatief. Binnen de omgevingswet moet een initiatiefnemer bij het aanvragen van een omgevingsvergunning aangeven of hij aan participatie heeft gedaan en wat de resultaten zijn.

Het aanvraagvereiste bestaat uit de verplichting voor de aanvrager van een omgevingsvergunning om bij de aanvraag aan te geven:

• Of de aanvrager aan participatie heeft gedaan
• Zo ja; hoe de aanvrager dit heeft gedaan en wat de resultaten zijn.

Dit is geen verplichting voor de aanvrager om aan participatie te doen en een vergunning kan er niet om geweigerd worden. Het antwoord op de eerste vraag mag dus ook 'nee' zijn. De gemeente Weert raadt het echter zeer aan om wel aan participatie te doen. De omgeving vroeg bij een project betrekken kan namelijk het draagvlak vergroten en eventuele juridische procedures voorkomen. Ook bevordert het de verstandhoudingen, iedereen vindt het immers fijn om op de hoogte te zijn van wat er in zijn of haar nabije omgeving gaat plaatsvinden.

Er is één uitzondering op dit vrijwillige karakter. De gemeenteraad heeft gevallen aangewezen waarin participatie wel een verplicht aanvraagvereiste is. Het gaat dan om omgevingsvergunningen voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit, waarvoor het college van B&W bevoegd gezag is. Een lijst met deze gevallen is opgenomen als bijlagen bij het 'Participatiekader binnen Omgevingswet gemeente Weert'. Je vindt hierin alle regels rondom participatie bij bouwplannen.

De gemeente heeft instrumenten ontwikkeld die initiatiefnemers helpen om het participatieproces vorm te geven. Die instrumenten vind je hier:

• Handreiking participatie externe initiatiefnemers
• Quickscan participatie
• Kind- en jeugdparticipatie gemeente Weert (pdf-bestand, of bekijk deze tekstversie)